ဝေးလံခေါင်ဖျား ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်း တောရွာကလေးတစ်ရွာမှာမွေးပြီး၊ ပညာရေးကျောင်းတက်တော့ အတန်းထဲမှာ အနိုင်ကျင့်ခံ ငိုယိုပြီးကျောင်းတက်ခဲ့ရတဲ့ကလေးလေးတစ်ယောက်က နောင်တစ်ချိန်မှာ အဖွဲ့အစည်းအင်စတီကျူးရှင်းများစွာရဲ့ ပဲ့ကိုင်ရှင်၊ အသင်းတော် အသိုက်အဝန်းများစွာအတွက် မြူးဇစ်ပညာသင်ပေးရသူ၊ ပြီးတော့ လက်ရှိ အမေရိကန်နိုင်ငံမှာ နေထိုင်နေပြီး၊ သူနေထိုင်ရာ ဒေသတစ်ခုရဲ့ တရားစီရင်ရေး ဂျူရီအဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးဖြစ်လာမယ်လို့ ဘယ်သူထင်ထားပါမလဲ။ သူကတော့ ချစ်ခင်လေးစားရပါသော ရှေ့မီနောက်မီ လီဆူခေါင်းဆောင်းကြီးတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ သိက္ခာတော်ရဒေါက်တာ လာဝူ ပဲဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ဘဝကောက်ကြောင်းကို ဒီနေရာကနေ ဂုဏ်ယူစွာ ဖော်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။
အမည်- Rev. Dr. La Wu (လာဝူ)။ ဘခင်- Rev. Mark La Le။ မိခင်၊ ငွါးမလေး။ မွေးရပ်- မိုချွန်ဖေါ် ကျေးရွာ (ရှမ်းပြည်မြောက်-တရုပ်နယ်စပ်) မွေးခုနှစ်- ၁၉၄၆။
ကျွန်တော့် ဖခင်အကြောင်ပြောရရင် သူက ၁၉၂၂ မှ ၁၉၄၇ အထိ သံလွင်မြစ်ဖျား လီလူနယ်တွင် China-Inland Missionary (တရုတ်ပြည်မကြီး သာသနာ) နှင့်လက်တွဲကာ သာသနာပြုခဲ့သူတစ်ယောက်ဖြစ်ပါတယ်။
ပညာသင် ဘဝအစကတော့ ၁၉၅၄-၅၈ ၁ ရက်ခရီးကချင်ရွာ။ ကျောင်းမှာ တစ်ရက်ဆယ်ခါထက် မနည်း အနိုင်ကျင့်ခံ ငိုကြွေးခဲ့ရပါတယ်။ ပြီးတော့ ၁၉၅၉- ၁၉၆၇ ကွတ်ခိုင်မြို့ အမေရိကန်သာသနာကျောင်းမှာလည်း စာသင်ခဲ့ရပါတယ်။
ကျောင်းသားသက်ဘဝမှာ မှတ်မှတ်ရရဆိုလို့ အထက်တန်းထိ မနေ့ညသူများအိမ်တွင်အလုပ်ကြမ်းလုပ်ပြီးတက်ခဲ့ရပါတယ်။ ၁၉၆၇-၁၉၇၂ အင်းစိန် BDS-B.TH. ၁၉၆၇-၆၉ B.D. ၁၉၉၀-၁၉၉၃ Eden Theological Seminary, St. Louis, MO -D.Min. စသည်ဖြင့် အဆင့်ဆင့် တက်ရောက်အောင်မြင်ခဲ့ပါတယ်။
ဆရာကသူ့ဘဝဇတ်ကြောင်းကို အထက်ပါအတိုင်း မိတ်ဆက်ပါတယ်။ ပညာရေးကို ခက်ခက်ခဲခဲနဲ့ သင်ယူခဲ့ရတဲ့အကြောင်း၊ ကျောင်းမှာ အနိုင်ကျင့်ခံ၊ အပင်ပန်းခံ သင်ယူခဲ့ရတဲ့ ပညာတွေနဲ့ ကိုယ့်အသိုက်အဝန်းကို ဘယ်လိုအကျိုးပြုနိုင်ခဲ့တယ်ဆိုတာလဲ ဆိုတာကိုလဲ အချက်အလက်လေးနဲ့ သူကဆက်ပြီး ပြောပြပါတယ်။
ကျွန်တော် လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ အရာတွေကို တစ်ခုချင်း ပြန်ကောက်ပြီး ပြောပါမယ်။(၁) ၁၉၇၂-၈၇ B.Th.ယူပြီး မြစ်ကြီးနား ရွှေစက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံလီဆူကျမ်းစာကျောင်း တွင်ကျောင်းအုပ်လုပ်ကာ ၃-လသင်သန်းအဆင့်မှတနိုင်ငံလုံးဂိုဏ်းဂဏပေါင်းစုံကျမ်းစာကျောင်းအဖွဲဝင်တန်းတူရည်တူအဆင့်သို့မြှင့်တင်ပေးခဲ့ပါတယ်။(၂) ယခုပြင်ဦးလွင်ရှိမြန်မာနိုင်လီဆူဓမ္ဗသက္ကသိုလ်တည်ထောင်ရန်ရှေ့ပြေးယူပါရုံကော်မီတီကိုဉီးဆောင်ခဲ့ပြီး၊၁၉၉၄-၂၀၀၅ထိကျောင်းအုပ်တာဝန်ယူကာ၊ မြေ ၄ဧကရရှိရေးနှင့်၊ ပညာသင်အဆင့်ကို Association of Theological Education in Southeast Asia (ATESIA) အဖွဲ့ဝင်နှင့်အဆင့်တူတပ်မှတ်ခံရသည် (Accreditation) ထိဦးဆောင်ခဲ့ပါတယ်။(၃) ထိုအတောအတွင်း Christian Conference of Asia (CCA) နှစ်ပတ်လည်စည်းဝေးသို့မြန်မာနိုင်ငံဂိုဏ်းဂဏပေါင်းစုံ (MCC) ကိုယ်စားလှယ် အဖြစ်၃-ကြိမ်တက်ရောက်ခဲ့ရပါတယ်။ (၄) ၂၀၀၆တွင် Los Angeles ရှိ Fuller Theological Seminary တွင် Visiting Scholar တာဝန် ၁ နှစ်ထမ်း ဆောင်ပြီး ယခုထိ USA တွင်နေထိုင်လျက်ရှိပါတယ်။(၅) ၂၀၁၀-ယခုထိ Minnesota သို့ရောက်ရှိလာသောမိမိလီဆူလူမျိုးကိုစုစီးကာ Minnesota Lisu Church of Jesus အသင်းတော်ကို တည်ထောင်၍ သင်းအုပ်တာဝန်ထမ်းလျက်ရှိပါတယ်။
အမေရိကားရောက်နေကြတဲ့ လီဆူအသိုက်အဝန်းကို စုစည်းမှုအားတစ်ခု ဖြစ်လာစေဖို့နဲ့ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်က ကိုယ့်အမျိုးသားချင်းတွေအတွက် တစ်စုံတစ်ရာ ရပ်တည်မှုပေးနိုင်ဖို့ ရူပါရုံထားပြီး အမေရိကန်လီဆူအသင်း ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့တဲ့အကြောင်းကိုလည်း သူက အခုလိုပြောပြပါတယ်။
အစပြုခဲ့တဲ့အကြောင်းကို ပြောရရင် … ဘုရားပေးတဲ့ရူပါရုံနဲ့ ၂၀၁၃ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင် ၃-၅ ရက်နေ့မှာ မိခင်အသင်းတော်ကို စည်းရုံးကာ ရံပုံငွေထည့်ဝင်စေပြီး၊ Kenosha, WI တွင် USA ရောက်လီဆူအားလုံးဖိတ်ကာ ပထမ USA လီဆူစည်းဝေးကိုကျင့်ပပြီး Lisu American Association (LAA) ကိုတညီတညွတ်ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ LAA ၏ ပထမသက်တမ်း(၂၀၁၃-၁၀၁၅) မှာ ကျွန်တော်က မထမဆုံး LAA President ဖြစ်လာပါတယ်။ ထို၂ နှစ်အတွင်း LAA အခြေခံစည်းမျဉ် းဥပဒေအားရေးဆွဲပြီးစီးနိုင်ခဲ့တယ်။ ဒု-သက်တမ်းတွင်ဆရာအားဒီးဂွါ၊ တ-သက်တမ်းတွင်ဉီးအားဒီးဂျေ၊ စ-သက်တမ်းတွင်နောက်တကြီမ် President အဖြစ် ကျွန်တော့်ကို ရွေးကောက်ခံရလို့ LAA ကိုဦးဆောင်နေပါတယ်။ LAA ရည်ရွယ်ချက် (၇) ချက်ရှိပါတယ်။ အဲ့ဒါတွေကတော့ –(၁) USA ရှိလီဆူအားလုံးညီညွတ်မှုတည်ဆောက်ကာ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုကွန်ယက်တည်ဆောက်ရန်၊ (၂) ဤနိုင်ငံ၏လူနေမှုနှင့်ဉပဒေအတွင်းဝင်ဆန့်ပြီးပြည့်ဝအားထားနိုင်သောနိုင်ငံသားကောင်းများဖြစ်နိုင်ရန်မိမိလူမျိုးတို့အား တတ်စွမ်းသမျှကူညီရန်၊ (၃) ပြည်တွင်းပြည်ပတွင် ဖိနှိပ်ခံမိမိလူမျိုးများအတွက် မားမားမတ်မတ်ရပ်တည်ပေးရန်၊ (၄) ပြည်တွင်းပြည်ပ ဘေးရန်ကြုံမိမိလူမျိုးအားကူညီမစရန်၊ (၅) ပြည်တွင်းပြည်ပလီဆူလူငယ်များအားပညာသင်ယူရေးကူညီရန်၊ (၆) လီဆူလူမျိုးများအားစည်းပွားးရေးနှင့် လူမှုရေးတွင်တိုးတက်အောင်မြင်လာစေရန်၊ (၇)လီဆူယဉ်ကျေးမှုနှင့် စာပေစကားကိုကာကွယ်ထိန်းသိမ်း မြှင့်တင် သုံးစွဲသွားနိုင်စေရန် တို့ဖြစ်ပါတယ်။
မြူးဇစ်အနုပညာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သင်ယူခဲ့ရပုံ၊ အသင်းတော်နဲ့ အသိုက်အဝန်းကို အကျိုးပြုခဲ့ပုံကိုလည်း အခုလိုပဲ ရှေးဖြစ်နှောင်းဟောင်း ပြန်ပြောပြပါတယ်။
ဆရာက သီချင်းသင်ပေးတာ၊ သီချင်းရေးတာလဲ ကြားရဖူးပါတယ်။ မြူးဇစ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဆရာလုပ်ခဲ့ဖူးတွေ၊ အခုလုပ်နေတာတွေ ပြောပြမလား။Music လောကနှင့်ကျွန်တော့်အကြောင်းပြောရရင် အရှည်ကြီးရှိပါတယ်။ မွေးရာပါဘုရားပေးဆုလတ်(Gift) လို့ဆိုရပါမယ်။ အဖွားရဲ့ စကားကို ခုထိမမေ့သေးပါဘူး—“ငါ့မြေးအားဝူရဲ့အသံကမ္ဘာမှာအကောင်းဆုံး” တဲ့။ အဲ့တုန်းက ကျွန်တော့် အသက် ၇ နှစ်မှာ ကျောင်းစတက်ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျောင်းမတက်ခင်ကပင် အိမ်မှာပဲ အမေနှင့် အဖွါးသင်ကြားမှုကြောင့် လီဆူဓမ္မသီချင်းကို အရှေ့တိုင်းနှုတ်စ် (Numerical Notation) နှင့်တကွ ကောင်းစွာတတ်မြောက်ခဲ့ပါတယ်။ ပြီးတော့ ၁၉၅၉ ခုနှစ်၊ ကွတ်ခိုင်မြို့ တ တိယတန်းတက်ရတဲ့နှစ်မှာ ကျမ်းစာကျောင်းသား ဆရာလာယာဆော် နဲ့ တစ်ခန်းထဲအိပ်ရတယ်။ သူလည်းသီချင်းဘက်တော်တဲ့ သူပါ။ သူက နေ့ဘက်မှာ အမေရိကန်သာသနာပြုဆရာမ Mrs. Jean Crider သင်ပေးသော Staff Notation lesson ကိုသင်ယူတယ်။ ညဘက်ကျရင် သူက ကျွန်တော့်ကို ပြန်သင်ပေးတယ်။ ဒီလိုနဲ့ သာသနာပြုဆရာမထံမှ သံပုံသင်္ကေတ မြူးဇစ်ပညာရပ်တွေကို တစ်ဆင့်ခံ အိပ်သွန်ဖာမှောက်သင်ယူရရှိခဲ့တယ်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း သာသနာပြုများ မြန်မာပြည်က ထွက်သွားခဲ့ရာ Music ကိုကောင်းစွါသင်ပေးနိုင်သူရှားသွားပါတော့တယ်။ ကျွန်တော် ၈-တန်းနှစ်၊ ၁၉၆၄တွင်ကျောင်းအုပ်ကြီးမှ ၆-တန်းကျောင်းသားများအားတပတ်တွင်တချိန် ကျွန်တော့်ကို Music သင်ပေးခိုင်းပါတယ်။ ထိုချိန်မှစပြီးအလိုလိုစေသနာ့ဝန်ထမ်း music ဆရာဖြစ်လာကာ တတ်မြောက်လိုသူတွေစုစီးရာနေရာတိုင်း မှာ music သင်ပေးခဲ့သည်မှာ ၁၀-တန်းအောင်တဲ့အထိဖြစ်ပါတယ်။ ထို့နောက်အင်းစိန်ကျမ်းစာကျောင်းတက်နေစဉ်၊ နွေရာသီကျောင်းပိတ်ချိန် ၂-ပတ် ၃ နှစ်တိုင်တိုင် ဗန်းမော်နယ် ကချင်နှစ်ခြင်းအဖွဲ့တွင်အသင်းတော်တိုင်းမှ မျူးစစ်ဆရာ၊ ဆရာမများအားအဆင့်၃-ဆင့်ခွဲကာသင်ပေးခဲ့ဖူးပါတယ်။ ပ-ဆင့် (Basic: Staff Note reading & singing) ဒု-ဆင့် (Chorale Conducting သံစုံဉီးဆောင်နည်း) တ-ဆင့် (Harmony & Composition – chord များတည်ဆောက်ဆက်နွယ်ပုံနှင်သီချင်းရေးစပ်နည်း) တွေဖြစ်ပါတယ်။ ထိုနောက်မြစ်ကြီးနားနယ်ကချင်နှစ်ခြင်အဖွဲ့တွင်လည်းထိုပုံစံ ၃ နှစ် သင်ပေးခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင်တတိယဆင့်သင်ခန်းစာကို Kachin Baptist Convention တခုလုံးမှ music ဆရာ/မများအားနွေရာသီတိုင်းမှာသင်ပေးခဲ့သည်မှာ ၂၀၀၅-ခုနှစ် ကျွန်တော် USA သို့ထွက်လာချိန်အထိဖြစ်ပါတယ်။ လီဆူလူမျိူးတွက်အသင်းတော်တွေမှာသပ်သပ်သင်ပေးခြင်းမရှိသော်လည်းကျမ်းစာကျောင်း၂ ကျောင်းမှ ကျောင်းသားပေါင်း၅၀၀ ထက်မနည်းအား music ကိုသင်ရိုးညွှန်းတမ်း အတိုင်းသင်ပေးခြင်းဖြင့်၊ ထိုကျောင်းသူ/သားများမှတဆင့်လီဆူနှစ်ခြင်းလောကတခုလုံးကို music သင်ပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ပညာဖြန့်ဖြူးပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။
သီချင်းတွေရေးတဲ့အကြောင်း၊ သီချင်းစာအုပ်စာတမ်းတွေကို ဘယ်လို ရယူခဲ့ရတဲ့အကြောင်း၊ အခုတစ်ဖြည်းဖြည်းနဲ့ နဂိုအသံပြန်ရလာပြီဆိုတဲ့ အကြေင်း စိတ်ဝင်စားဖွယ် ဖြစ်အောင် ပြောပြလာပါတယ်။
သီချင်းရေစပ်ခြင်းနဲ့ပတ်သက်ရင်တော့ အထက်ပါ music ဆရာဘဝမှာကိုယ်ပိုင်သီချင်းများများစားစား မရေးဖြစ်ခဲ့ပါဘူး။ ဘာသာပြန်သီချင်းများရေးခဲ့တာ လီဆူနှင့်ကချင်လို ရာကြီးဂဏာန်းအထိ ရှိခဲ့တယ်။ ၂၀၁၀ နောက်ပိုင်း သင်းအုပ်ဖြစ်လာမှ Sunday School သီချင်းများရေးလာရာမှစပြီကိုယ်ပိုင်သီချင်းရေးဖြစ်လာပါတယ်။ music ဆရာဖြစ်လာသည့်နေ့မှစပြီး၊အသံအနိမ်အမြင့်အားလုံးဆိုရသောကြောင့် အဖွားပြောတဲ့ ဘုရားပေးအကောင်းဆုံးအသံအုံကြီးပျက်စီးခံ၊ အနှစ်နာခံလိုက်ခဲ့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် စင်ပေါ်သီချင်းမပြောနှင့် solo တောင်မဆိုခဲ့ပါ။ ယခု USA လာပြီးသီချင်းမသင်ပေးဘဲနေဒါ ၁၅ နှစ်လောက်ကြာလာတဲ့ခါအဖွားပြောတဲ့အသံလေးတဖြည်း ပြန်ပေါ်လာပါတယ်။ ဒါနဲ့ ကိုယ်ရေးကိုယ်ဆိုအစပြုနေပါပြီ။ သူများနှင့်မတူ၊ကျွန်တော့ဘဝအဖြစ်က၊ အချိန်တိုတိုလေးကျန်တော့မှ အသက်ကြီးလေ၊ အချိန်စီးလေဖြစ်အောင်ကြိုးစားပြီးကုန်လွန်ခဲ့တဲ့အချိန်ကိုကာမိအောင်ကြိုးစားနေရပါတယ်။ ကျွန်တော့် music ပညာကို အမေအဖွား American Missionary, Dr. Eh Wah၊ MIT Library နှင့် ရန်ကုန်မြို့လမ်းဘေးစာအုပ်ပုံများမှဈေးပေါပေါဝယ်ယူရရှိတဲ့စာအုပ်များမှရရှိခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကို ရဲဘော်တွေ အုပ်ချုပ်တဲ့နှစ်ပေါင်း၆၀လုံးလုံးပြည်ပမှဝင်လာသောစာအုပ်များကို ပိုင်ရှင်ထံမရောက်စေဘဲ လမ်းဘေးစာအုပ်ပုံသို့ရောက်သွားခဲ့ရပါတယ်။ သင်ပေးဖို့တာဝန်ရှိသူမို့တွေရာစာအုပ်တိုင်းဝယ်၊ ဝယ်လို့မရနိုင်တဲ့စာအုပ်ကိုထိုင်ဖတ်၊ အပတ်တကုတ်ပညာရှာခဲ့ပါတယ်။
နောက်ဆုံးမှာတော့ ဆရာကြီးက အခုသူ အလေးပေးလုပ်ဆောင်နေတာကို မီးမောင်းထိုး ပြောပြပါတယ်။
ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေသောအရာများကတော့ USA ရောက်ရှိနေသောလီဆူလူမျိုးများအတွက် LIsu American Association နှင့် အသင်းတော် ၇ ပါးပါဝင်သော American Lisu Churches Conference အား ဦးဆောင်လျက်ရှိပါတယ်။ မိမိနေထိုင်သော Community အတွက်လည်း၊ တရားမမှုကိုကြားနာစစ်ဆေးစီရင် ဆုံးဖြတ်ပေးရန် အဆင့်ဆင့်စီစစ်ရွေးချယ်တင်မြောက်ခံရသော ဂျိုရီလူကြီး (Juror) အဖြစ် မြို့တော် Saint Paul မှ District Court တွင် တရားစီရင်ပေးခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ တနှစ်တွင် ၁-လ ပြည်တော်ပြန်ပြီး ပြင်ဦးလွင်လီဆူဓမ္ဗသက္ကသိုလ်တွင် Visiting Professor တာဝန် ကိုလည်း ထန်းဆောင်လျက်ရှိပါတယ်။ ယနေ့ကျွန်တော်တို့လီဆူလူမျိုးအတွက်ကြုံတွေ့နေရသောအကြီးမားဆုံးအန္တရယ်၊ မိမိဘာသာစာပေကိုမသိမသုံးစွဲဘဲ၊ တစ်ခြားဘာသာစာပေကိုသာ သုံးစွဲသွားနေတော့ တဖြည်းဖြည်းကိုယ့်လူမျိုးပျောက်သုဉ်းသွားမည့်အခြေအနေသို့ တာစူနေပါတယ်။ အဲ့ဒီအဖြစ်ဆိုးထဲက လူငယ်တွေကို ကာကွယ်ကယ်တင်ဖို့ တာဝန်ကိုအဓိက ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။
အပြည့်အစုံကြည့်ရန်.. https://www.youtube.com/watch?v=7_3ymdQ5JPI
ကိုယ့်ဘဝကောက်ကြောင်းကို အချိန်ပေး ပြောပြပေးခဲ့တဲ့ ဆရာကြီးကို အထူးကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ တူညီတဲ့ အခင်းအကျင်း ပေးထားချက်မှာ မလျှော့သောလုံ့လပိုင်ရှင်တို့ကို ကမ္ဘာကြီးက နေရာပေးတတ်ပါတယ်လို့ ကျွန်တော် တွေးမြင်မိပါတယ်။ လုံ့လပိုင်ရှင်တွေကို ဘုရားသခင်ကလဲ ပစ်မထားဘူးလို့ ခံစားမိပါတယ်။ အခြေအနေ အဆင်ပြေနေမှရယ်မဟုတ်ပါဘဲ၊ အဆင်မပြေမှု များစွာထဲက ထိုးထွက်လာကြတဲ့ ထူးချွန်ထင်ရှား သူတွေကို ကျွန်တော်လက်လှမ်းမီရာ တွေ့ဆုံမေးမြန်းပါဦးမယ်။ စာဖတ်သူတွေလည်း ကျွန်တော့်ကို ဆက်သွယ်လမ်းညွှန်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
၉၊ ဇန်နဝါရီလ၊ ၂၀၂၁